Στα πλαίσια του 5ου Διεθνούς Σκακιστικού Τουρνουά “Βαρδάρης 2019”, είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τον ισχυρό σκακιστή, αλλά και καθηγητή στο τμήμα μηχανολόγων μηχανικών της Πολυτεχνικής σχολής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και Κοσμήτορα της Πολυτεχνικής Σχολής, τον κύριο Θεόδωρο Θεοδουλίδη.
Με τον κ. Θεοδουλίδη είχαμε γνωριστεί στο μακρινό 1987, στα τελικά του πρωταθλήματος Νέων και ξαναβρεθήκαμε μετά από πολλά χρόνια σε διάφορα τουρνουά. Συμμετέχει ανελλιπώς στον “Βαρδάρη” και κάπου ενδιάμεσα του 5ου και 6ου γύρου, βρήκαμε λίγο χρόνο για να μιλήσουμε.
Αρχικά, αφορμή στάθηκε το περίφημο «ρομπότ που παίζει σκάκι», το οποίο κατασκεύασε αυτός και η ομάδα του στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.
Του ζητήσαμε κατ’ αρχάς να μας μιλήσει γι’ αυτό…
“Υπάρχουν πολλές φοιτητικές ομάδες στο τμήμα μηχανικών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών στην Πολυτεχνική σχολή του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας με έδρα την Κοζάνη. Μία από αυτές, είναι και η ρομποτική ομάδα, που χρησιμοποιούσε διάφορα ρομποτάκια, τα οποία έβαζε να στολίζουν χριστουγεννιάτικα δέντρα, να λένε τα κάλαντα, να χορεύουν κλπ.
Έχω επαφή με αυτά τα παιδιά αφού είμαι καθηγητής στο τμήμα μηχανολόγων μηχανικών κι επίσης γνώριζα ότι υπήρχε στο Πανεπιστήμιο ένας ρομποτικός βραχίονας που ήταν ανενεργός.
Το 2014 είχα την τύχη να δω από κοντά έναν παρόμοιο βραχίονα, όταν βρέθηκα στο Sochi, στο ματς για τον παγκόσμιο τίτλο μεταξύ του Magnus Carlsen και του Viswanathan Anand.
Εκείνος βέβαια ο ρομποτικός βραχίονας ήταν αρκετά εξελιγμένος, καθότι ήταν νεότερης τεχνολογίας, πιο γρήγορος και είχε προγραμματιστεί, ώστε να παίζει σιμουλτανέ με τρεις αντιπάλους!
Ο δικός μας ήταν παλαιότερης τεχνολογίας, κυρίως για εκπαιδευτικούς κι όχι για ερευνητικούς σκοπούς. Έτσι κάπως μου ήρθε η ιδέα κι ήρθα σε επαφή με τα παιδιά αυτά, με στόχο να κατασκευάσουμε ένα ρομπότ που να παίζει σκάκι.
Ένας – δύο μάλιστα από αυτήν την ομάδα γνώριζαν και σκάκι κι ήταν μέλη κάποιας ομάδας της περιοχής, οπότε μπήκαν στο project με πολύ μεγάλη ευχαρίστηση.
Στην αρχή, σκεφτόμασταν να κάνουμε το project πιο ερευνητικό και να χρησιμοποιήσουμε μία άλλη μέθοδο αναγνώρισης των κομματιών, οπτική αντί μηχανική. Αυτό όμως, θα ήταν πιο δύσκολο για τα παιδιά. Επίσης, για να ολοκληρωθεί το project σε μικρότερο χρονικό διάστημα και να διευκολυνθούμε γενικότερα, χρησιμοποιήσαμε μία έτοιμη ηλεκτρονική σκακιέρα, ένα ρολόι και τον βραχίονα.
Αρχικά, η Ελληνική Σκακιστική Ομοσπονδία μας δάνεισε τη σκακιέρα και το ρολόι. Μετά όμως, όταν είδαμε ότι οι παρουσιάσεις που κάναμε αυξάνονταν, αγοράσαμε τον εξοπλισμό από το Πανεπιστήμιο.
Οπότε, είχαμε τη σκακιέρα, το ρολόι, τον βραχίονα κι έμενε η ολοκλήρωση του έργου αυτού. Υπάρχουν αρκετές τεχνικές λεπτομέρειες με τις οποίες τα παιδιά έχουν ασχοληθεί περισσότερο. Θα σου μεταφέρω ωστόσο τη γενική ιδέα : η σκακιέρα στέλνει τα σήματα για τις κινήσεις κι ο βραχίονας προγραμματίζεται για να κουνάει τα κομμάτια. Το δύσκολο του εγχειρήματος είναι να αναγνωρίσει το ύψος των κομματιών για να κάνει τις σωστές κινήσεις. Όλο αυτό ασφαλώς, απαιτεί χιλιάδες γραμμές κώδικα.Στη συνέχεια, επιλέξαμε πάλι την εύκολη λύση για να μπορέσει να παίξει σκάκι κι αυτή δεν ήταν άλλη από τη σκακιστική μηχανή Stockfish. Βέβαια, επειδή ο βραχίονας είναι αρκετά αργός, λόγω του ότι είναι παλαιάς τεχνολογίας, υπάρχει κάποια πιθανότητα να τα πας καλά όταν παίζεις μαζί του (πιο συγκεκριμένα, να κερδίσεις από χρόνο), επειδή αργεί αρκετά…
Ήταν ένα ωραίο εγχείρημα για μας, αλλά δε θα μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε την επιτυχία του… Προσωπικά, μου δημιούργησε πολύ μεγάλη έκπληξη, παρότι ουσιαστικά είναι σαν να παίζω με ένα λογισμικό, το Stockfish. Το γεγονός ωστόσο, ότι η ενέργεια αυτή δεν προβάλλεται στην οθόνη ενός υπολογιστή, αλλά έχεις απέναντί σου κάτι που μοιάζει με αντίπαλο, που “φέρνει” επιπλέον και σε ανθρώπινη μορφή, είναι που κάνει τη διαφορά…”
Και ποια ήταν η συνέχεια;
“Έχουμε προσκληθεί σε πάρα πολλές εκδηλώσεις, κυρίως της Ε.Σ.Σ.ΚΕ.ΔΥ.Μ. (Ένωση Σκακιστικών Σωματείων Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας). Αξιομνημόνευτη ήταν και η συμμετοχή μας στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, στο ειδικό περίπτερο τεχνολογίας, όπου δημιουργήθηκε κοσμοσυρροή… Περίμενες δηλαδή στη σειρά για να φτάσεις να το δεις από κοντά ή και να παίξεις μαζί του… Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι έβλεπα κάτι φωτογραφίες με τον Υπουργό ψηφιακής τεχνολογίας, τον κύριο Νίκο Παππά, καθώς και με τον Αμερικανό Πρέσβη Τζέφρυ Πάιατ, ο οποίος μάλιστα ανέφερε ότι απ’ όλα όσα είχε δει στην έκθεση, αυτό είχε το πιο καινοτομικό χαρακτηριστικό… Είναι αλήθεια βέβαια, ότι σ’ όσους δεν ξέρουν από σκάκι φαίνεται πολύ εντυπωσιακό… Όποιος υψηλά ιστάμενος επισκεπτόταν την Έκθεση, περνούσε από τον ρομποτικό βραχίονα…. Γενικά θυμάμαι ότι ο κόσμος δεν πήγαινε στα άλλα ρομποτάκια, αλλά οπωσδήποτε έρχονταν να δει αυτό…
Το πανεπιστήμιό μας, αλλά και το ίδιο μας το τμήμα, γνώρισαν πολύ μεγάλη προβολή!
Τώρα μάλιστα, που είδαμε πόσο μεγάλη ήταν η διαφήμιση του ιδρύματος, αποφασίσαμε να επενδύσουμε σε έναν πιο εξελιγμένο βραχίονα και πλέον μας ζητάνε για παρουσίαση σε πολλά σχολεία και συλλόγους.”
Τι άλλο κάνουν τα ρομποτάκια;
“Η εξέλιξη γενικότερα είναι τόσο μεγάλη που ήδη υπάρχει ρομπότ, το οποίο κερδίζει τον παγκόσμιο πρωταθλητή στο πινγκ-πονγκ! Ονομάζεται KUKA, είναι απίστευτα γρήγορο κι έχει αναγνώριση, βλέπει το μπαλάκι… Κάτι ακόμη που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση είναι ένα ρομπότ που παίζει πέτρα-ψαλίδι-χαρτί και δε χάνει ποτέ! Είναι τόσο ασύλληπτα γρήγορο, που τη στιγμή που έρχεται ο βραχίονας και το δικό σου χέρι μαζί, προλαβαίνει και διαβάζει το χέρι σου…
Πλέον η ρομποτική είναι στα πολύ πάνω της και σε συνδυασμό με την τεχνητή νοημοσύνη και το deep learning, θα φτάσει σε άλλα επίπεδα, ακόμα και την καθημερινότητά μας”.
Βάθος χρόνου για να εγκαταλείψουμε τον πλανήτη υπάρχει;
“Υπάρχει ένα debate εδώ… Έχω δει πρόσφατα σε ένα υψηλού κύρους περιοδικό, απόψεις από διάφορους και μάλιστα όχι μόνο για την επικράτηση της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά και για το singularity. Με τον όρο singularity, μεταξύ άλλων αναφερόμαστε και στην τεχνητή αθανασία, δηλαδή όλο σου το είναι. To όλο σου το είναι θα μπορεί να αποθηκευτεί κάπου, οπότε θα ζεις αιώνια. Οι αισιόδοξοι μιλάνε για 50-60 χρόνια και φτάνουν ως τα 200-300 χρόνια.
Άρα, σε σύντομο χρονικό διάστημα σε σχέση με την ανθρώπινη ιστορία, θα συμβούν πράγματα που δε θα μπορούσαμε ούτε καν να τα φανταστούμε…
Αυτό είναι λογικό διότι, γενικά η πρόοδος επιδεικνύει εκθετική συμπεριφορά. Δηλαδή, όσο περνάει ο καιρός, τόσο πιο γρήγορη είναι η πρόοδος, Μπορεί συνεπώς, στα επόμενα 10 χρόνια να γίνουν όσα έγιναν τα τελευταία 100 και στον επόμενο χρόνο η εξέλιξη της τεχνολογίας να είναι απίστευτη και τρομακτική…”
Και κάπου εκεί, υπάρχει και η καταστροφή του πλανήτη που έρχεται και φαντάζομαι ότι υπάρχει ένα θέμα για το τι θα γίνει πρώτα…
“Ναι, αυτό είναι ένα θέμα… Εκεί όμως αρχίζεις να σκέφτεσαι σε άλλα επίπεδα… Υπάρχουν και κάποια βιβλία που κυκλοφορούν, όπως το “Sapiens” και το “Homo Deus: A brief history of tomorrow” του Yuval Noah Harari, τα οποία λένε ότι η νοημοσύνη θα εξελιχθεί τόσο πολύ που τελικά ο άνθρωπος θα γίνει obsolete (σ.σ. ξεπερασμένος, απαρχαιωμένος) και συνεπώς στο εξελεγκτικό στάδιο, το ανθρώπινο είδος είναι ένας ενδιάμεσος κρίκος,. Εμείς σκεφτόμαστε τώρα για τον άνθρωπο, αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα επικρατήσει στο μέλλον ή αν θα υπάρχει στα επόμενα 200 χρόνια ή αν τελικά η τεχνητή νοημοσύνη θα είναι αυτή που θα επικρατήσει και θα θεωρήσει τον άνθρωπο obsolete“.
Αυτά φυσικά είναι φιλοσοφικά ερωτήματα… για όσους ενδιαφέρονται να κάνουν μία εισαγωγή στο θέμα, υπάρχει κάποιο βιβλίο που θα πρότεινες;
“Για το από εδώ και πέρα, θα πρότεινα σίγουρα το “Homo Deus: A brief history of tomorrow” του Yuval Noah Harari, Ισραηλινός καθηγητής Ιστορίας, που κυκλοφορεί και στα ελληνικά. Αν μάλιστα παρακολουθούσες τις περσινές πανελλαδικές εξετάσεις, το θέμα ήταν προερχόταν απ’ αυτόν: “Το ζώο που έγινε θεός” και η καταστροφή του οικοσυστήματος. Αυτό σου δείχνει και προς τα πού πηγαίνουμε…
Ακόμη κι ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, σε κάποια ομιλία του, μιλούσε για την τεχνητή νοημοσύνη, για το πώς θα είμαστε από εδώ και πέρα…
Ένα παράδειγμα είναι η google. Αυτό που μου έχει κάνει ιδιαίτερη εντύπωση είναι συγκεκριμένα η μετάφραση, αφού πλέον είναι ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης βασισμένο σε αλγόριθμους και deep learning, το οποίο αυτοδιδάσκεται, ενώ η βάση, η οποία χρησιμοποιείται για να αυτοδιδαχθεί το πρόγραμμα, είναι ο τεράστιος όγκος μεταφράσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όλο αυτό το υλικό που έχει μεταφραστεί όλα αυτά τα χρόνια, είναι σε θέση να διδάξει το πρόγραμμα.
Ακόμη και οι βιωματικές εκφράσεις μεταφράζονται με ακρίβεια. Και θα φτάσει σύντομα η ώρα που θα μιλάμε εγώ κι εσύ, που θα είμαστε από διαφορετικά κράτη κι αυτόματα θα καταλαβαινόμαστε.
Το “Babel fish” που έλεγε ο Douglas Adams στο “Γυρίστε τον γαλαξία με ωτοστόπ”, είναι πλέον δίπλα μας, αφού ο καλύτερος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας είναι η ίδια η ζωή!”
Αυτός είναι ο καλύτερος επίλογος, σε μία συζήτηση που έχει αρκετή δόση επιστημονικής φαντασίας, που όμως είναι πιο κοντά από ποτέ, χάρη σε ανθρώπους με όραμα…
